Era dos bos e xenerosos. Foino sempre. Xosé Neira Vilas, que acaba de morrer, atinou a deixarnos unha obra literaria inesquecible, chea de sensibilidade e de humor; unha obra aínda moito máis profunda do que aparentaba. Desde “Memorias dun neno labrego” (1961) ata “Aqueles anos do Moncho” (1980) corre un río propio, enxebre e comunal, cheo de saberes profundos que o retratan a el e que nos retratan a nós, é dicir, que son espellos da nosa comunidade. Historias de tenrura, ledicia e tamén dor, xaora.
Aínda que el aseguraba que os tempos cambiaran e que xa non había Lalos nin Balbinos, sabía que a historia social -a de hoxe- mantén aínda, baixo outras formas, algo daqueles vellos e doentes desequilibrios sociais. A propia crise da que estamos a saír revelóunolo así, dramaticamente. Por iso os rapaces de hoxe entenden aínda tan ben ao pobre Balbino, ser benquerido que espertaba e aínda esperta o noso berro solidario.
Neira Vilas e máis eu collémonos cariño nada máis coñecérmonos (ía na súa forma de ser) e mantivemos con frecuencia encontros e longas conversas telefónicas. Colaborei no seu libro sobre Laxeiro e nalgúns outros inventos. Falamos dos seus anos mozos na Arxentina (1949-1961) e dos posteriores en Cuba, moitas veces en presenza da súa dona (e dona do seu corazón), a escritora cubana Anisia Miranda, finada hai sete anos. E non falabamos de Fidel Castro, iso non, para non perdernos nalgún desacordo.
(Este artigo foi publicado en ‘La Voz de Galicia’, o 30 de decembro de 2015)